Yılbaşı festivallerinin yaygınlaşmasıyla birlikte insanlarda 1 Ocak’ın Hz. İsa’nın doğum günü olarak kutlandığı gibi yanlış bir algı oluşmuştur. Ancak Hz. İsa’nın doğum tarihi 25 Aralık olarak bilinse de, yılbaşı kutlamalarının tarihi ve kökeni farklı kültürlerden etkilenmiştir. Bu yazıda, yılbaşı kutlamalarının tarihçesi, Gregoryen takvimi ve İslam’ın bu kutlamalara bakış açısı ele alınacaktır.

Yıl başının Hz. İsa’nın doğumu ile ne gibi bir ilişkisi var?

Yılbaşı festivalleri gün geçtikçe yaygın hale gelmeye başlamıştır. 1 Ocağın Hz. İsa’nın doğum günü olduğu ve bundan dolayı kutlandığı zannedilir ama Hz. İsa’nın doğum günü 1 Ocak değildir. Hz. İsa’nın doğum günü tam olarak belli olmamakla beraber bu tarih 25 Aralık olarak kabul edilmiştir. Bu konuda farklı görüşler mevcuttur. Bu görüşlerden en muteberleri 6 Ocak ve 25 Aralıktır. İçlerinde en çok rağbet gören görüş ise 25 Aralıktır. Noel kuzey yarım kürede kışın kutlanır. Noel kutlamalarının Hz. İsa’nın doğum tarihine göre belirlenmediği ve 25 Aralığın Pagan festivaline ait bir tarih olduğu ileri sürülmektedir.

Yılbaşı festivalinin tarihçesi nasıldır?

Geçmişte farklı kültürlerde farklı takvimler kullanılmaktaydı. Her toplum kendi kültürüne göre ve inandığı mitlerin de katkısıyla yıl sonlarında yeni yıla geçişi kutluyorlardı. Bu kutlamalar daha çok ateş yakarak yapılıyordu. Ateşin kötü ruhları kaçırdığına inanılırdı. Nevruz Bayramı da bunlardan biridir.

İlk yılbaşı ne zaman ve nerede kutlandı?

İlk yılbaşı kutlaması MÖ 153. yüzyıl başında Roma İmparatorluğunda olmuştur. Romalıların kullandığı takvimde yıl mart ayında başlar ve on ay sürerdi. Sonradan yıla temmuz ve ağustos ayı da eklendi ve ocak ayı yılın başlangıcı kabul edildi ve bu takvim değişikliği bir festivalle kutlandı. Ondan sonra gelenek olarak her yıl yılbaşı kutlanmaya başlandı. MÖ 46. yüzyıla kadar bu takvim kullanıldı.  MÖ 45. yüzyılda Jülyen takvimi ortaya çıktı. Yılbaşı festivalleri Hz. İsa’nın doğumundan önce de kutlanıyordu. Bugün de kutlanıyor.

Güneş takvimi Hristiyan dünyasının bir ürünüdür çünkü Paskalya tarihinin net olarak belirlenmesi için güneş takvimine ihtiyaç duyulmuştur. 14. yüzyıldan itibaren Jülyen takviminin güneş yılına ayarlanması için Hristiyan dini otoritelerinden talepler gelmiştir ama bu talep hep ertelenmiştir. Roma’daki Cizvit tarikatında eğitim almış olan Alman matematikçi Cizvit Christophorus Clavius yeni takvimin matematiksel gelişimi için Papa tarafından görevlendirilmiştir. Clavius , 1576’da ölen doktor ve astronot olan Aloisius Lilius’un önerilerini büyük ölçüde takip etmiş ve reform taslağını hayata geçirmiştir.

Dünyada en çok kullanılan takvim olan Gregoryen takvimi Jülyen takviminde yapılan bir değişiklikle 16. Yüz yıl sonlarına doğru oluşturulmuştur ve adını Gregorius’tan almıştır. Gregoryen takvimi Jülyen takvimine kıyasla daha geliştirilmiş, yıl kuralına sahip bir güneş takvimidir. Gregoryen takvim reformunun amacı takvim ve güneş yıllarının birbirlerinden uzaklaşmasını önlemek ve ikisini senkronize etmekti.

Gregoryen takvimi zaman içinde hem Jülyen hem de diğer takvimlerin yerini almıştır. Dünyanın dönüş süresi olan 365 gün 6 saatlik süre baz alınarak bu takvim hazırlanmıştır. İlk ayı ocaktır. Bu takvim İsa’nın doğduğu yılı Milat olarak kabul eder. Bu tarihten önceki zamanlar kısaca MÖ ya da İÖ (İsa’dan önce) olarak tanımlanır. Sonraki zamanlar da kısaca MS ya da İS (İsa’dan sonra) olarak tanımlanır.

Gregoryen takvimini (güneş takvimini) biz ne zaman  kullanmaya başladık?

Osmanlı İmparatorluğu bu takvimi 1917’de kabul etmiştir. Hicri takvimle miladi takvimin arasında 11 gün fark vardır. Hicri takvim Peygamberimizin Mekke’den Medine’ye hicretini başlangıç olarak alır. Ayın güneş etrafında dönmesine göre hesaplanmıştır. On iki aydan oluşur. İlk ayı Muharrem ayıdır. Müslümanlar ibadetlerini hicri takvime göre yerine getirirler.

Müslümanlar neden yılbaşı festivallerine katıl mıyor?

Biz Müslümanlar Peygamberler arasında ayırım yapmayız fakat yılbaşı kutlamaları Hz. İsa ile ilişkilendirilmiş Pagan gelenekleridir. Gerçekte Hz. İsa ile hiçbir ilgisi yoktur. 

2: Bakara 185. Peygamber Rabbinden ona indirilene inandı ve müminler de. Hepsi: “Biz; Allah’a ve Allah’ın meleklerine, Kitaplarına, peygamberlerine inandık. Peygamberlerden hiçbirini diğerinden ayırt etmeyiz. Rabbimiz dönüşümüz sanadır. Eşittik ve itaat ettik, bizi bağışlamanı dileriz.”

Dinimizde günah sayılan kumar, içki, ağaç kesimi gibi birçok eylem yılbaşı kutlamalarında mevcuttur. Bu açıdan bakarsak yılbaşı kutlamalarına katılmak doğru değildir. Tamamen günahtır, diyebiliriz. 

1 Ocağı yeni bir yılın başlangıcı olarak kabul edersek önümüzdeki yılın hayırlı olmasını dilemek için dostlarımıza mesaj atabiliriz. Bunun bir sakıncası olmaz. 

Sonuç: Yılbaşı kutlamalarının kökeni, farklı kültürlerden gelen çeşitli takvim sistemleriyle ilişkilidir. Gregoryen takvimi, Hristiyan dünyasında yaygın olarak kullanılan bir güneş takvimidir, ancak yılbaşı kutlamalarının Pagan geleneklerinden etkilendiği ifade edilmektedir. 

İslam perspektifine göre, yılbaşı kutlamalarının Hz. İsa ile ilişkilendirilmesi doğru değildir ve bu kutlamalara katılmak, dinen sakıncalı eylemlere dahil olabilir. Yazı, bu konuda farkındalık oluşturarak, İslami bakış açısını vurgulamaktadır.

(Bu yazı 30 Aralık 2023’de yayınlanmış ve 29 Aralık 2024’de güncellenmiştir.)