Alzheimer hastalığı, yaşlılıkla ilişkilendirilen ve beyindeki sinir hücrelerinin zamanla yok olmasıyla karakterize bir nörodejeneratif bozukluktur. Ancak, son yıllarda yapılan araştırmalar, yaşam tarzı değişikliklerinin ve uygun tıbbi müdahalelerin Alzheimer riskini azaltabileceğini göstermektedir. Florida’daki Nörodejeneratif Hastalıklar Enstitüsü’nde çalışan önleyici nörolog Dr. Richard Isaacson’un sunduğu bir vaka, umut verici bir örnek sunmaktadır.

Florida’daki Nörodejeneratif Hastalıklar Enstitüsü araştırma direktörü önleyici nörolog Dr. Richard Isaacson, 55 yaşındaki hastası Simon Nicholls’a beynindeki erken Alzheimer hastalığının işaretlerini gösteren kan biyobelirteçlerini normale döndürmek için bazı önerilerde bulundu. Bu önerilerin içinde diyet, egzersiz, stresi azaltmak, ve uykuyu optimize etmenin yanısıra hastanın kardiyologu tarafından reçete edilen bazı seçilmiş stratejik ilaçlar vardı.

Önleyici nörolog Dr Richard Isaacson, önerilerinden 14 ay sonra, fakstaki rakamlara şaşkınlıkla baktı. 55 yaşındaki hastasının beynindeki erken Alzheimer hastalığının belirtilerini gösteren kan biyobelirteçlerinin neredeyse tamamen ortadan kalkmış olduğunu gördü. Bu tam bir şoktu ve demansla mücadele etmek için tasarlanmış mucizevi bir ilacın eseri değildi. Ancak cesaret ve kararlılığın hikayesiydi.

APOE4 Genindeki Yüksek Risk:

Hasta Simon Nicholls, her iki ebeveyninden gelen APOE4 geninin iki kopyasını taşıyordu. Bu da Alzheimer’a yakalanma riskini asgari on kat artırabilir. Ancak APOE4’ün bir veya iki kopyasını taşıyan her insanda Alzheimer gelişmeyebilir. Bu durum kişi için bir fırsat yaratmaktadır.

Kişi bu fırsatı değerlendirebilir. APOE4’ün bir veya iki kopyasını taşıyan kişinin beyninde fazla hasar meydana gelmeden, yaşam tarzını değiştirmesiyle ve tıbbi müdahaleler almasıyla Alzheimer’a yönelik genetik riskin azaltılabileceğine dair bulgular tespit edilmiştir.

Uzmanlar, APOE4 geni taşımanın demansın yanı sıra kalp hastalığı riskini de artırdığını belirtti. Hasta Simon Nicholls doktorunun önerilerine harfi harfine uyguladı. Haftada üç kez antrenman yaptı. Yürüdü, koştu ve bisiklete bindi. Bitki bazlı beslendi, alkolden ve aşırı işlenmiş gıdalardan kaçındı. Dokuz hafta içinde vücudundaki yağın %80’ini yaktı ve 21 kilo verdi. Kas kütlesi arttı, açlık kan şekeri seviyesi düştü. İyi ve kötü kolesterol değerleri düzene girdi.

Nicholls: “Bana yardım edecek harika doktorların olması bana çok yardımcı oldu ancak dürüst olmak gerekirse en büyük motivasyon kaynağım çocuklarımdı. Oğullarımın evlendiğini ve kendi çocuklarına sahip olduğunu görmeyi çok isterim. Bunu yapabilmek için ve şu an olduğum gibi kalabilmek için çalışmam gerekiyor.” dedi.

Yaşam tarzı müdahalesinin özellikle kadınlarda %60 veya daha yüksek oranlarda iyileşme sağlayabildiğini gösterdi.

Alzheimer Hastalığının Belirtileri:

1. Bellek Problemleri:

• Kısa süreli bellek kaybı: Son olayları hatırlamada güçlük çekme.

• İsimleri, yerleri veya önemli tarihleri unutma.

• Tekrarlayıcı sorular sorma.

2. Zihinsel İşlevlerde Azalma:

• Karar verme yeteneğinde azalma.

• Mantıklı düşünme ve problem çözme yeteneğinde zorlanma.

• Planlama ve organizasyon becerilerinde bozulma.

3. Dil Problemleri:

• Kelimeleri bulmakta zorlanma.

• Konuşma akıcılığında azalma.

• Dilin anlaşılabilirliğinde zorlanma.

4. Görsel Algıda Azalma:

• Görsel objeleri tanıma zorluğu.

• Derinlik algısında azalma.

• Yerelme ve uzayda gezinme becerilerinde bozulma.

5. Karışıklık ve Karmaşıklık:

• Zamanı ve mekanı kaybetme.

• Tanıdık ortamlarda kaybolma.

• Basit görevleri yerine getirmede güçlük çekme.

6. Sosyal ve Mesleki İşlevlerde Azalma:

• Sosyal etkileşimlerde azalma veya çekilme.

• İş veya hobilerde performans düşüklüğü.

• Günlük aktiviteleri yerine getirmede zorlanma.

7. Ruhsal ve Davranışsal Değişiklikler:

• Depresyon veya anksiyete belirtileri.

• Duygudurum değişiklikleri: huzursuzluk, kızgınlık, şüphe.

• Agresiflik, öfke veya durgunluk.

8. Diğer Fiziksel Belirtiler:

• İştah değişiklikleri ve kilo kaybı.

• Uyku düzeninde bozulma.

• Hareket ve yürüme güçlükleri.

Bu veriler, Alzheimer hastalığının erken teşhis edilmesine yardımcı olabilir ve hastalığın ilerlemesini kontrol etmek için uygun tedavi planlarının oluşturulmasına yardımcı olabilir?

Alzheimer Hastalığının Türevleri:

Alzheimer hastalığının farklı türevleri veya alt tipleri, hastalığın belirli semptomları veya nöropatolojik özellikleri açısından farklılık gösterebilir. Bu nedenle, Alzheimer hastalığı alt tipleri şunları içerebilir:

1. Yaşa Bağlı Alzheimer Hastalığı:

• Genellikle 65 yaş ve üstü bireylerde başlar.

• En yaygın Alzheimer alt tipidir.

• Bellek kaybı, bilişsel gerileme ve diğer Alzheimer belirtilerine yol açar.

2. Erken Başlangıçlı Alzheimer Hastalığı:

• Genellikle 65 yaşından önce başlar.

• Genetik faktörlere daha fazla bağlı olabilir.

• Diğer Alzheimer alt tiplerinden daha hızlı ilerleyebilir.

3. İnflamatuar Alzheimer Hastalığı:

• Beyinde inflamasyon ve immün sistemin rol oynamasıyla ilişkilidir.

• Enflamasyonun Alzheimer hastalığının gelişiminde ve ilerlemesinde önemli bir faktör olduğuna inanılır.

4. Vasküler Alzheimer Hastalığı:

• Beyindeki kan damarlarının hasarı veya tıkanıklığından kaynaklanır.

• Stroklar veya beyin kanaması gibi vasküler olaylarla ilişkilidir.

• Tipik Alzheimer belirtilerine ek olarak, vasküler faktörlere bağlı belirtiler de gösterebilir.

5. Gemilerarası Alzheimer Hastalığı:

• Hem Alzheimer hastalığının hem de vasküler demansın belirtilerini gösterir.

• Alzheimer patolojisi ile vasküler faktörlerin birleşimi olarak tanımlanır.

• Hem bellek kaybı hem de bilişsel işlevlerdeki iniş çıkışlar gözlemlenebilir.

6. Otozomal Dominant Alzheimer Hastalığı (ADAD):

• Genetik mutasyonlar nedeniyle ortaya çıkar.

• Aile geçmişinde Alzheimer hastalığı olan bireylerde daha yaygındır.

• Genellikle erken yaşlarda başlar ve ilerlemesi hızlı olabilir.

7. Fizyolojik Alzheimer Alt Tipleri:

• Amiloid beta birikimine dayalı Alzheimer.

• Tau proteininin anormal birikimiyle ilişkili Alzheimer.

• Nöroinflamasyona dayalı Alzheimer.

Bu veriler, Alzheimer hastalığının farklı alt tiplerinin tanımlanması, sınıflandırılması ve tedavi edilmesi için kullanılabilir. Ancak, Alzheimer hastalığının alt tipleri hala araştırma aşamasındadır ve tanımlanan alt tiplerin kesin sınırları net değildir. Bu nedenle, bu alt tiplerin tamamen ayrılmış klinik tanımları henüz belirlenmemiştir.

Alzheimer Hastalığının Evreleri:

1. Hafif Kognitif Bozukluk (Mild Cognitive Impairment – MCI):

• Bellek, düşünme becerileri ve odaklanma gibi kognitif yeteneklerde hafif bozulma.

• Günlük yaşam aktivitelerinde belirgin bir kısıtlama olmaması.

2. Hafif Alzheimer Hastalığı:

• Bellek kaybı daha belirgin hale gelir.

• Dil becerilerinde zorluklar, konuşma bozuklukları ve karmaşık görevleri yerine getirmede zorluklar.

• Karışıklık, kaybolma ve kişilik değişiklikleri gibi belirtiler.

3. Orta Derecede Alzheimer Hastalığı:

• Bellek kaybı daha ciddi hale gelir, tanıdık yerlere yol bulmada zorlanma.

• Karmaşık aktiviteleri planlamak ve gerçekleştirmekte zorlanma.

• Günlük yaşam aktivitelerini yerine getirmede artan bağımlılık.

4. Şiddetli Alzheimer Hastalığı:

• İleri derecede bellek kaybı, tanıdık kişileri ve yerleri tanımada zorlanma.

• Konuşma yeteneğinde ciddi azalma, basit komutları anlama ve yerine getirme güçlüğü.

• Kendi bakımını yapamama, yutma ve yürüme yeteneğinde azalma.

Bu evreler, Alzheimer hastalığının ilerleyişinde genel bir yol haritası sağlar, ancak hastalık her bireyde farklı şekilde ilerleyebilir.

Alzheimer’a Hastalığına Yakalanma Riskini Azaltmanın Yolları:

1. Fiziksel Aktivite:

• Haftalık egzersiz süresi ve türleri.

• Egzersiz düzenliliği.

• Yürüme, koşma, yoga gibi aktivitelerin sıklığı ve süresi.

2. Zihinsel Aktivite:

• Bulmaca çözme, kitap okuma, müzik dinleme gibi zihinsel aktivitelerin sıklığı.

• Zihinsel aktivitelerin çeşitliliği ve yoğunluğu.

3. Sağlıklı Beslenme:

• Düzenli olarak tüketilen besinler: meyve, sebze, tam tahıllar, sağlıklı yağlar, balık gibi.

• Düşük miktarda tüketilen zararlı besinler: şekerli atıştırmalıklar, işlenmiş gıdalar, doymuş yağlar gibi.

4. Sosyal Aktivite:

• Sosyal etkileşim sıklığı: aile üyeleri, arkadaşlar, komşularla yapılan etkinlikler.

• Topluluk faaliyetlerine katılım düzeyi: kulüpler, dernekler, gönüllü çalışmalar gibi.

5. Uyku Düzeni:

• Günlük uyku süresi ve kalitesi.

• Uyku düzeninin istikrarı ve düzenliliği.

6. Stres Yönetimi:

• Stres seviyeleri ve günlük stresle başa çıkma yöntemleri.

• Meditasyon, nefes egzersizleri gibi stres azaltma tekniklerinin kullanımı.

7. Beyin Sağlığına Yönelik Aktiviteler:

• Beyin egzersizleri: bulmaca çözme, hafıza oyunları, yeni beceriler öğrenme gibi.

• Beyin sağlığını destekleyen takviyeler veya ilaçlar.

8. Genetik Faktörler:

• Aile geçmişi: Alzheimer hastalığına yakalanmış aile bireyleri ve yaşları.

• Genetik test sonuçları.

Bu veriler, bireylerin Alzheimer riskini azaltmak için alabilecekleri önlemleri belirlemek ve kişisel sağlık planlarını oluşturmak için kullanılabilir.

Sonuç:

Simon Nicholls’un Alzheimer hastalığına yatkınlığına rağmen, yaşam tarzı değişiklikleri ve doktorunun önerdiği tedavilerle önemli bir ilerleme kaydetmesi, bireysel olarak alınacak adımların ve tıbbi müdahalelerin etkili olabileceğini göstermektedir. Bu durum, sadece Alzheimer değil, diğer kronik hastalıkların önlenmesi ve yönetilmesi açısından da önemli bir ders sunmaktadır. Uzmanlar, multidisipliner yaklaşımla hastaların yaşam kalitesini artırabilecek ve sağlıklı yaşlanmayı teşvik edebilecek stratejiler geliştirmenin önemini vurgulamaktadır.

CNN/Dr. Richard Isaacson: Programını 2021’de Florida’ya taşımadan önce 2013 yılında New York City’de Alzheimer’ı önlemeye yönelik ilk ABD kliniğine başladı.

Kaynak: https://edition.cnn.com/2024/05/18/health/alzheimers-blood-brain-improvement-wellness/index.html