Giriş
Orf hastalığı (aynı zamanda ekzantematik dermatit, sheyepox, ya da contagious ecthyma olarak da bilinir), genellikle koyun ve keçilerde görülen, ancak zoonotik potansiyeli nedeniyle insanlara da bulaşabilen viral bir enfeksiyondur. Orf, özellikle tarım ve hayvancılıkla uğraşan bireylerde mesleki bir hastalık olarak öne çıkar. Bu yazıda Orf hastalığının etkeni, bulaşma yolları, klinik belirtileri, tanısı, tedavi ve korunma yöntemleri akademik bir çerçevede incelenecektir.
Hastalığın Etkeni:
Orf hastalığının etkeni, Parapoxvirus cinsine ait, zarfsız, çift sarmallı DNA virüsüdür. Özellikle Parapoxvirus ovis türü bu hastalığın başlıca sorumlusudur. Virüs, çevre koşullarına karşı oldukça dirençlidir; kabuklu lezyonlarda haftalarca, hatta aylarca canlı kalabilir.
Bulaşma Yolları:
Orf hastalığı zoonotik bir enfeksiyondur. İnsanlara genellikle doğrudan temas yoluyla bulaşır. Bulaşma yolları şu şekildedir:
- Enfekte hayvanlarla doğrudan temas (özellikle açık yaralar veya lezyonlar aracılığıyla)
- Kontamine ekipmanlar veya yüzeyler (bıçaklar, kesme tahtaları, tıraş makineleri vb.)
- Çevresel kontaminasyon (örneğin; yemlikler, suluklar, kafesler)
İnsanlarda enfeksiyon genellikle derideki küçük kesikler veya sıyrıklardan girerek lokal bir enfeksiyon oluşturur. Bulaşma insandan insana son derece nadirdir.
Klinik Bulgular:
Hayvanlarda
- Dudaklarda, burun çevresinde, meme uçlarında ve ayaklarda kabuklu, ülseratif lezyonlar
- Genç hayvanlarda ağız çevresindeki lezyonlar nedeniyle beslenme zorluğu ve kilo kaybı
- Sekonder bakteriyel enfeksiyon riski
İnsanlarda:
İnsanlarda hastalık genellikle lokalize bir cilt lezyonu şeklinde seyreder:
- En sık el ve parmaklarda görülür
- Lezyonlar genellikle 1–2 cm çapında, kırmızı, ağrısız nodüller şeklindedir
- Zamanla vezikül, püstül ve kabuklu lezyonlara dönüşebilir
- Sistemik belirtiler nadirdir; ancak bölgesel lenfadenopati görülebilir
Lezyonlar genellikle 6-8 hafta içinde kendiliğinden iyileşir.
Tanı:
Tanı çoğunlukla klinik gözlemle konur. Ancak kesin tanı için:
- Elektron mikroskobu ile virüs partiküllerinin görülmesi
- Polimeraz zincir reaksiyonu (PCR) ile viral DNA’nın tespiti
- Histopatolojik inceleme
- Serolojik testler (nadiren kullanılır)
Tanı özellikle benzer dermatolojik lezyonlarla (örn. milker’s nodule, sporotrikoz, tüberküloz verrüköz kutis) ayırıcı olarak değerlendirilmelidir.
Tedavi:
Orf hastalığı genellikle kendi kendini sınırlayan bir enfeksiyondur. Spesifik antiviral tedaviye ihtiyaç duyulmaz.
Destekleyici Tedavi
- Lokal antiseptiklerle yara temizliği
- Sekonder enfeksiyon gelişirse antibakteriyel tedavi
- Ağrı varsa analjezikler
- İmmünsuprese bireylerde (örn. transplant hastaları, HIV pozitif bireyler) hastalık ağır seyredebilir ve antiviral tedavi (örn. cidofovir) düşünülebilir
Korunma Yöntemleri:
- Enfekte hayvanlarla temastan kaçınmak
- Kişisel koruyucu ekipman (eldiven, önlük) kullanımı
- Hayvanların aşılanması (Orf için canlı zayıflatılmış virüs aşıları mevcuttur)
- Yaraların örtülmesi ve hijyen kurallarına dikkat edilmesi
Sonuç:
Orf hastalığı, hayvanlardan insanlara bulaşabilen, çoğunlukla iyi huylu seyreden ancak immün yetmezliği olan bireylerde ciddi klinik sonuçlar doğurabilen zoonotik bir enfeksiyondur. Tarım ve hayvancılıkla uğraşan bireylerin eğitimi, koruyucu önlemlerin alınması ve hızlı tanı ile komplikasyonlar büyük ölçüde önlenebilir.
Kaynaklar
- Nandi, S., De, U. K., & Chowdhury, S. (2011). Current status of contagious ecthyma or orf disease in goat and sheep—a global perspective. Small Ruminant Research, 96(2-3), 73–82.
- Lederman, E. R., et al. (2007). Orf virus infection in humans: clinical characteristics, diagnostic methods, and future potential. Viruses, 5(6), 119–132.
- CDC. (2023). Orf Virus Infection. Retrieved from https://www.cdc.gov/poxvirus/orf/
BİZ BİZE 