Göz sağlığı, bireyin yaşam kalitesini doğrudan etkileyen önemli bir alandır. Özellikle ileri yaşlarda sıkça karşılaşılan makula dejenerasyonu (sarı nokta hastalığı), merkezi görmenin bozulmasına yol açarak bireyin okuma, araç kullanma ve yüz tanıma gibi temel işlevlerini ciddi şekilde kısıtlayabilir. Bu yazıda, sarı nokta hastalığının nedenleri, türleri, teşhisi, tedavi seçenekleri ve ilerlemesini önlemek için dikkat edilmesi gereken durumlar ele alınacaktır.

1. Sarı Nokta Hastalığı Nedir?

Makula, retinanın ortasında bulunan, merkezi ve ayrıntılı görmeyi sağlayan küçük bir alandır. Bu bölgedeki bozulmalar “makula dejenerasyonu” olarak adlandırılır. En sık görülen türü yaşa bağlı makula dejenerasyonu (YBMD) olup genellikle 50 yaş üzeri bireylerde görülür.

⸻

2. Nedenleri ve Risk Faktörleri

Sarı nokta hastalığının kesin nedeni bilinmemekle birlikte, aşağıdaki risk faktörleriyle ilişkilendirilmiştir:

• İleri yaş (özellikle 60 yaş üstü)

• Genetik yatkınlık

• Sigara kullanımı

• Obezite

• Yüksek tansiyon

• Doymuş yağ ve kolesterol açısından zengin beslenme

• UV ışınlarına aşırı maruz kalma

• Düşük antioksidan seviyesi (özellikle lutein ve zeaksantin eksikliği)

⸻

3. Hastalığın Türleri

Makula dejenerasyonu iki ana tipe ayrılır:

a) Kuru Tip (Atrofik)

• Tüm vakaların yaklaşık %85-90’ını oluşturur.

• Makuladaki hücrelerin zamanla incelip işlevini kaybetmesiyle ortaya çıkar.

• Yavaş ilerler.

• Şimdilik kesin bir tedavisi yoktur.

b) Yaş Tip (Neovasküler)

• Daha az görülür ancak daha hızlı ilerler.

• Retinanın altındaki anormal damar oluşumları kanama ve sıvı sızmasıyla görme kaybına neden olur.

• Erken teşhisle tedavi edilebilir.

⸻

4. Teşhis Yöntemleri

• Amsler grid testi (evde erken belirti taraması için kullanılabilir)

• Göz dibi muayenesi (oftalmoskop ile)

• Optik koherens tomografi (OCT)

• Flöresein anjiyografi (özellikle yaş tipte yeni damar oluşumlarını tespit etmek için)

⸻

5. Tedavi Seçenekleri

Kuru Tip İçin:

• Kesin tedavi yoktur ancak ilerlemeyi yavaşlatmak mümkündür.

• AREDS2 vitamin takviyeleri (antioksidanlar, çinko, lutein, zeaksantin içeren formül)

• Beslenme düzenlemesi

Yaş Tip İçin:

• Anti-VEGF enjeksiyonları (damar büyümesini engelleyen ilaçlar: ranibizumab, aflibercept, brolucizumab)

• Lazer tedavileri (seçili vakalarda)

• Fotodinamik terapi

⸻

6. Korunma Yolları

• Sigara bırakılmalı

• Gözleri UV ışınlarından koruyan güneş gözlükleri kullanılmalı

• Dengeli ve antioksidan açısından zengin beslenilmeli

• Omega-3 yağ asitleri (balık, ceviz) tüketilmeli

• Kan basıncı ve kolesterol düzeyi kontrol altında tutulmalı

• Düzenli göz muayenesi yapılmalı

⸻

7. Hastalıkla Yaşam ve Dikkat Edilmesi Gerekenler

• Erken belirtiler fark edildiğinde vakit kaybetmeden göz doktoruna başvurulmalıdır.

• Göz tembelliği riskine karşı tek gözle değil, iki gözle de görme kontrolü yapılmalıdır.

• Büyük puntolu yazılar, büyüteçler ve kontrast artırıcı okuma cihazları ile yaşam kolaylaştırılabilir.

• Ruhsal destek ve sosyal çevrenin desteği, hastalıkla başa çıkmada önemlidir.

⸻

Sonuç

Makula dejenerasyonu, özellikle yaşlı bireylerde sık görülen ve yaşam kalitesini olumsuz etkileyen bir göz hastalığıdır. Erken teşhis ve doğru yaşam tarzı değişiklikleriyle ilerlemesi yavaşlatılabilir. Göz sağlığı için düzenli kontroller ihmal edilmemeli, risk faktörleri göz önünde bulundurularak koruyucu önlemler alınmalıdır.

📚 Kullanılan Başlıca Akademik Kaynaklar:

1. National Eye Institute (NEI) – nei.nih.gov
2. American Academy of Ophthalmology (AAO)
3. Age-Related Eye Disease Study (AREDS & AREDS2) – NIH tarafından yürütülen çalışmalar
4. World Health Organization (WHO) – Vision Health
5. Jager, R. D., Mieler, W. F., & Miller, J. W. (2008). Age-related macular degeneration. New England Journal of Medicine, 358(24), 2606-2617.
6. Ferris, F. L., et al. (2013). A randomized, placebo-controlled, clinical trial of high-dose supplementation with vitamins C and E, beta carotene, and zinc for age-related macular degeneration and vision loss. Archives of Ophthalmology, 121(10), 1417-1436.
7. Wong, W. L., et al. (2014). Global prevalence of age-related macular degeneration and disease burden projection for 2020 and 2040: A systematic review and meta-analysis. The Lancet Global Health, 2(2), e106-e116.