Giriş

Kalem Suresi’nin son iki ayeti (68:51-52), Mekke müşriklerinin Peygamberimize ve Kur’an’a karşı tutumlarını çarpıcı bir şekilde gözler önüne serer. Bu ayetler, hem tarihsel bağlamıyla hem de günümüze uzanan mesajlarıyla çok katmanlı bir anlam taşır. Şimdi bu ayetlere üç farklı üslupla yaklaşarak onları daha yakından anlamaya çalışalım:

1. Öğretici-Tefsirî Anlatım

68:51 “İnkâr edenler, zikri (Kur’an’ı) işittikleri zaman, neredeyse seni gözleriyle devireceklerdi. Ve ‘Şüphesiz o delidir’ diyorlar.”

68:52 “Oysa bu (Kur’an), bütün âlemler için bir öğüttür.”

Mekkeli müşrikler Kur’an’ın etkileyici sözleri karşısında derin bir huzursuzluk duyuyorlardı. Onu dinlediklerinde inkâr edecek bir açık bulamıyorlar; fakat kabul etmek de onlara ağır geliyordu. Bu sebeple Peygamber’i küçültmek için çeşitli ithamlarda bulundular: “şair”, “kâhin”, “sihirbaz” ve en sonunda “deli”. Böylece hakikati gizlemeyi, Kur’an’ın insanları etkilemesini engellemeyi hedeflediler.

Bu ayetler aynı zamanda “nazar” meselesine de işaret eder. Müşriklerin öfke ve haset dolu bakışları, Peygamber üzerinde adeta yıkıcı bir baskı oluşturuyordu. Ancak Allah, Resulünü korudu ve Kur’an’ın nurunu söndürmelerine izin vermedi.

2. Hikâyeleştirilmiş Anlatım

Mekke’nin kavurucu sıcağında insanlar Kâbe’nin etrafında toplanmıştı. Hz. Muhammed (sav) Kur’an’dan ayetler okuyordu. Sözler öyle etkileyiciydi ki, dinleyenlerin kalbine işliyor, gönüllerde yankı buluyordu.

Ama putların düzenine yaslanan ileri gelenler öfkeden köpürüyordu. Gözlerini kısmış, kinle bakıyorlardı. Adeta bakışlarıyla onu devirmek istiyor, gönüllerindeki haset bakışlarına zehir katıyordu.

“Bu bir deli!” dediler. Çünkü Kur’an’ın etkisini sihirle, şiirle veya akılsızlıkla açıklamaktan başka çare bulamıyorlardı.

Oysa onların küçümsediği sözler, yüzyılları aydınlatacak, kıtaları dolaşacak, tüm insanlık için bir öğüt olacaktı…

3. Akademik Değerlendirme

Klasik tefsirlerde bu ayetlerin iki yorum öne çıkar:

Mecazî yorum: “Gözleriyle devirmek” ifadesi, müşriklerin kin ve haset dolu bakışlarının şiddetini anlatan bir mecazdır (Taberî). Nazar yorumu: Bazı müfessirler ise bu ayette “nazar”a işaret bulunduğunu söyler (Kurtubî, Râzî).

Dil açısından “لَيُزْلِقُونَكَ بِأَبْصَـٰرِهِمْ” ifadesinde “ezlâq” kelimesi “kaydırmak, devirmek” anlamına gelir. Bu da bakışın yıkıcı gücüne işaret eder.

Çağdaş yorumlarda ise iki yaklaşım vardır:

Psikolojik açıklama: Bu bakış, düşmanlığın ve nefretin yol açtığı psikolojik baskıyı anlatır. Antropolojik açıklama: Nazar inancı Arap kültüründe yaygın olduğundan, ayetin bu inanç atmosferine işaret eden bir dil taşıdığı belirtilir (Izutsu).

Son ayetteki “zikr” kelimesi ise Kur’an’ın evrenselliğini gösterir. “Âlemler için” ifadesi, Kur’an’ın sadece bir kavme değil, bütün insanlığa öğüt olduğunu vurgular.

Sonuç ve Günümüze Yansıyan Mesaj

Kalem Suresi’nin bu iki ayeti, hem Peygamberimizin maruz kaldığı düşmanlığın boyutunu hem de Kur’an’ın sarsılmaz hakikatini ortaya koyar.

Dün olduğu gibi bugün de hakikati dile getirenler küçümseme ve iftiralarla bastırılmak istenir. İnsan doğasına aykırı olmayan, bilakis adalet ve merhamet temelli hakikatler çıkar düzenine aykırı olduğunda reddedilir. Kur’an ise çağlar üstü bir öğüt olarak kalmaya devam eder.

Bugün bize düşen, insanların gözlerinin karanlığına değil, Kur’an’ın aydınlığına yönelmektir.